Als Nederlandse man van 48 jaar, die zijn thuis heeft gevonden in het zonnige Portugal, bekijk ik de recente ommezwaai van Mark Zuckerberg met gemengde gevoelens. Vanuit mijn huis in Almada volg ik het wereldnieuws nauwgezet, en de ontwikkelingen rond Meta’s beleid zijn niet minder dan fascinerend. Wat Zuckerberg nu doet, voelt als een late en misschien wel laffe poging om goed te maken wat jarenlang fout is gegaan. Maar ja, beter laat dan nooit.
Op 7 januari verscheen Zuckerberg met een opmerkelijke boodschap op Facebook en Instagram. Hij kondigde veranderingen aan in de contentmoderatie van zijn platformen, zogezegd als antwoord op een „cultureel omslagpunt”. Dat omslagpunt? De verkiezing van Donald Trump. Hij erkende fouten en te veel censuur in het verleden, en benadrukte dat Trumps terugkeer een kans biedt om de vrijheid van meningsuiting te herstellen. Een moedige stap? Misschien. Maar de benoeming van Trump-aanhangers zoals Dana White in de raad van bestuur geeft mij eerder het gevoel dat Zuckerberg zich onder druk heeft laten zetten.
Zuckerberg lijkt nauwelijks iets anders te kunnen dan zich te voegen naar de grillen van Trump. Denk alleen al aan Trumps eerdere uitspraken waarin hij Facebook “een vijand van het volk” noemde en zelfs dreigde met juridische stappen tegen Zuckerberg persoonlijk. Het lijkt alsof Amerikaanse bedrijfsleiders, van Tim Cook tot Sam Altman, zich schikken naar een nieuwe politieke realiteit. Zelfs Amazon doet mee door een miljoenenproductie over de nieuwe First Lady aan te kondigen. Het is bijna surrealistisch.
Maar goed, terug naar Zuckerberg. Zijn keuze om het moderatiebeleid te versoepelen is op zich terecht. De afgelopen jaren is de vrijheid van meningsuiting op Meta’s platforms steeds verder ingeperkt. Wat begon als een poging om desinformatie en haatzaaien aan te pakken, groeide uit tot een overgecontroleerd systeem. Zelfs correcte informatie werd soms ten onrechte verwijderd, zoals het verhaal van de New York Post over Hunter Biden. Discussies over controversiële onderwerpen, zoals transgenderrechten, zijn haast onmogelijk geworden. Dat kan toch niet de bedoeling zijn?
Ik begrijp ook wel dat contentmoderatie een lastig spel is. Zuckerberg geeft zelf toe dat versoepeling van de regels waarschijnlijk meer narigheid oplevert. Hier in Portugal, waar de samenleving wat meer laissez-faire is, zie je dat vrijheid van meningsuiting ook zijn grenzen kent. Platforms zoals Telegram, die vrijwel geen toezicht houden, zijn uitgegroeid tot broedplaatsen voor criminele activiteiten. Ook op X, het voormalige Twitter, is de situatie onder Elon Musk verslechterd. De afwezigheid van degelijk toezicht heeft geleid tot een toename van gewelddadige en illegale content. Dat wil je natuurlijk niet.
Toch is de koerswijziging van Meta een stap in de goede richting. Sociale media moeten zich niet bemoeien met wat moreel goed of fout is. Ze moeten zich richten op het weren van illegale inhoud en verder transparant zijn over hun beleid. Wat mij betreft is dat de enige manier om gebruikers serieus te nemen. Immers, wie gelooft alles wat hij op zijn tijdlijn ziet? Hier in Portugal lacht men daarom; men weet dat een gezonde dosis scepsis nodig is om de digitale wereld te navigeren.
Ik denk dat Zuckerberg misschien wel het goede voorbeeld geeft. Het is tijd voor platforms om te stoppen met moraliseren en zich te richten op wat echt telt: vrijheid van meningsuiting, binnen de grenzen van de wet. Of deze stap voldoende is, blijft de vraag, maar het is in ieder geval een begin. Vanuit mijn plek in Portugal blijf ik het kritisch volgen, met een gezonde portie Hollandse nuchterheid.
Dit opinie-stuk was eerder aangeboden aan dagblad Trouw.